21.Yüzyıl Becerileri İle İkinci Yüzyılı Karşılarken Özel Eğitim Kurumlarımız

Ümit CENİK/Eğitimci- Yazar

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde, büyük bedeller ödenerek kurulan Türkiye Cumhuriyeti, 100. Kuruluş yılını kutluyor. Bu anlamlı döneme denk düşme bahtiyarlığına eriştiğim için çok şanslı hissediyorum kendimi!

Eğitimin önemi, gelişmişlik serüvenindeki belirleyici rolü zaten hepimizin malumudur. Bizlere düşen görevse; alanımız ve yetkinliklerimiz doğrultusunda, ikinci yüzyıla hazırlanan Cumhuriyetimize güç verecek katkılara odaklanmak olmalıdır.

Tüm uluslararası belgeler; “ekosistemi korumak, gelir adaletsizliğini sonlandırmak ve insanlığın barış ve refah içerisinde yaşamasını sağlamak üzerine” inşa edilmiştir.  Gelişim serüvenindeki temel parametrelerden birisi de eğitimdir. Özgürlüklerin elde edilmesindeki en önemli araçlardan birisini de gene eğitim oluşturmaktadır.

Yeni yüzyılda dillere pelesenk olan kavram ise, işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu nitelikli iş gücü ve bunu sağlayacak olan nitelikli eğitimdir.

Ekonomik ve sosyal kalkınma ile nitelikli eğitim arasındaki ilişki de üzerinde çok fazla çalışma yapılan başlıklardan bir tanesidir. İşgücünün niteliği yükseldikçe; kültürel, toplumsal ve kurumsal yapı güçlenmekte, beraberinde de ulusal gelir ve kalkınma düzeyi artmaktadır. Ülkelerin eğitime yaptıkları doğrudan yatırım ve harcamalar, kalkınmışlık düzeyleri ile doğru orantılıdır. Eğitim yatırımları, pozitif geri dönüşü olan yatırım türüdür.

Her türdeki eğitim yatırımları; başka alanlardaki diğer yatırımların verimliliğini arttırmakta, ürün, hizmet ve süreç inovasyonunu sağlamaktadır.

Gelişmişlik seviyelerine göre farklı oranlarda olmakla birlikte eğitim hizmetleri kamu ve müteşebbisler eliyle gerçekleştirilmektedir.AB ülkelerinde özel öğretim eğitimindeki payları ülkelere göre değişse de, özel öğretime izin veren ülkelerde %10 ile %74, OECD ortalaması ise %15-17 arasında değişmektedir.Kamunun yükünü azaltması, esnek yapısı ile çağ dinamiklerine daha hızlı adapte olması, gelişime ve inavosyona öncülük etmesi, istihdam yaratması ve ülke ekonomisine katma değer sağlaması gibi hususlar; özel eğitim kurumlarını daha görünür kılmaktadır.

Ülkemizdeki durum ise; MEB 2021-2022 Eğitim öğretim yılı istatistiki verilerine göre okul öncesi, ilk ve orta öğretim kademlerine devam eden örgün eğitim öğrencilerinin %8,9’u özel öğretim kurumlarına devam etmektedir. 1.578.233 öğrenci, 163.977 öğretmen + idari çalışanlar ve destek-tedarik zinciri çalışanlarını da dikkate aldığımızda özel öğretim yaklaşık 2.000.000’a yakın aileyi doğrudan ilgilendirmekte, bu da ülke nüfusunun yaklaşık %2’sine tekabül etmektedir.

Stratejik planlarda hedeflenen oranlar henüz yakalanabilmiş değildir. Hedefe ulaşılamamış olmasının altında hiç şüphesiz küresel krizler, eğitim yatırımlarının getirisinin geç oluşu, girişimci sermayenin kırılganlığı, özel eğitim kurumlarının güçlü kurumsal yapıda olmaması gibi etkenler vardır. Özel eğitim kurumlarının mali ve idari yapılarındaki aksaklıklar, teşviklerdeki yetersizlikler, yönetişim zayıflığı, merdiven altı yapılanmaların getirdiği sorunlar, akademik çıktılardaki başarısızlıklar ve piyasacı yaklaşımlar da bu sürecin yaşanmasının nedenleri olarak sıralanabilir.

Son beş yılda özel okullaşma oranını %0,9 puan yükselerek %8 den %8,9’a yükselebilmiştir. Oysa MEB hedefi %16,1 olup belirlenen hedefin sadece yarısı gerçekleştirilebilmiştir. (1)

Özel eğitim kurumlarınca bu mevcut resim doğru okunmalı,  “21.Yüzyıl becerileri” bir zorunluluk olarak ele alınmalı ve küresel ölçekte rekabet edebilir yeterlilikler hedeflenmelidir.

Literatürde 21.yüzyıl becerileri ile ilgili yurt içi ve yurt dışında farklı akademik çalışmalar ve tasnifler yapılmış olsa da üzerinde ittifak edilmiş ve kabul görmüş yeterlilikler çerçevesi, yedi ana beceri sınıfı olarak şekillenmiştir.

Bu beceri sınıfları şunlardır:

• Sosyal ve Duygusal Beceriler

• Dil ve İletişim Becerileri

• Üst Düzey Düşünme Becerileri

• Benlik Becerileri

• Öğrenme Becerileri

• Çalışma Becerileri

• Okuryazarlık Becerileri

SOSYAL VE DUYGUSAL BECERİLER

Sosyal ve duygusal beceriler, kişinin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını düzenleme becerilerini ifade eder. Bu beceriler, okuryazarlık veya aritmetik gibi bilişsel becerilerden farklıdır çünkü bunlar temel olarak, insanların bilgiyi işleme konusundaki ham becerilerini göstermekten ziyade, duygularını nasıl yönettikleri, kendilerini nasıl algıladıkları ve başkalarıyla nasıl ilişki kurdukları ile ilgilidir. Ancak diğer becerilerde olduğu gibi, söz konusu beceriler de öğrenme deneyimleri yoluyla değişir ve gelişirler. Sosyal ve duygusal becerilerin öğrenilmesi çeşitli eşitsizlik biçimlerinin ele alınmasına yardımcı olabilir. Ayrıca gençleri ve yetişkinleri güvenli, sağlıklı ve adil topluluklara katkıda bulunmaya teşvik edebilir.

*Psikolojik İyi Oluş (3)

*Duygu Düzenleme(4)

*Planlama ve Organizasyon (5)

*Empati (6)

*İş Birlikli Çalışma (7)

*Sosyal ve Kültürel Farkındalık (8)

*Esneklik ve Uyum (9)

*İlişki Yönetimi (10)

 *Çatışma Çözme (11)

DİL VE İLETİŞİM BECERİLERİ

Dil ve iletişim becerileri bireylerin kendi duygu, düşünce, tutum ve değerlerini aktarma, başkalarını anlama, bilgi ve fikir alışverişinde bulunma, görüşleri, arzuları, ihtiyaçları, korkuları ve endişeleri ifade etme becerilerini içerir. (12)

Dil becerisi iletişim becerisinin ana aracı olarak düşünülmektedir.

Dil ve iletişim becerileri bireylerin kişisel ve sosyal gelişimlerinde önemli bir rol oynamaktadır.

*Etkin Dinleme (13)

*Müzakere Etme (14)

*Ana Dilde ve Yabancı Dillerde İletişim (14)

ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ

Üst düzey düşünme analitik, eleştirel, yaratıcı ve yenilikçi düşünmeyi içeren bilişsel süreçleri ifade eder. (15)

Bu beceriler kullanılırken bilgiye ulaşma, bilgiyi analiz etme, uygulama, değerlendirme ve nihayetinde üretebilmenin yanı sıra bilgiye dayalı problem çözme ve karar verme gibi süreçler söz konusudur.

Bu becerilerin öne çıkan özelliklerinden biri odaklanma ve derin düşünme gerektirmesidir.

*Yaratıcı ve Yenilikçi Düşünme (16)

*Eleştirel Düşünme (16)

*Problem Çözme ve Karar Verme (16)

*Yansıtıcı Düşünme (17)

*Analitik Düşünme (18)

*Üst Biliş (19)

BENLİK BECERİLERİ

Benlik becerileri, benlik duygusunu geliştirebilme, hedeflere bağlılık ve öğrenme motivasyonu gibi bireyin kendisine yönelik tutum ve algılarına atıfta bulunur. (20)

*Öz Yeterlilik (21)

*Öz Saygı (22)

*Sorumluluk Alma ve Sorumlu Karar Verme (23)

*Öz Düzenleme (24)

*Sebat (25)

*Dayanıklılık  (26)

*Merak(27)

*Öz Farkındalık (28)

*Öz Denetim (29)

*Motivasyon (30)

*Öz Güven. (31)

*Liderlik (32)

ÖĞRENME BECERİLERİ

Öğrenme becerileri öğrenmenin gerçekleştirilmesini sağlayan bilgiyi edinme, organize etme, analiz etme, sentezleme, kullanma ve bilgiden sonuç çıkarma ile ilgili becerileri kapsar.(33)

Bu beceriler bireylerin hem bireysel hem de grup halinde zaman ve bilgiyi etkin bir biçimde yöneterek öğrenmelerini bilinçli olarak planladıkları, takip ettikleri ve uyguladıkları becerileri temsil eder.(34)

*Öğrenmeyi Öğrenme (35)

*Aktif Öğrenme (36)

*Akademik Beceriler (37)

ÇALIŞMA BECERİLERİ

Çalışma becerileri bireylerin kariyerlerini planlama ve 21. yüzyıl iş dünyasında ihtiyaç duyacakları genel becerileri kapsar.

*Girişimcilik  (38)

*Üretkenlik  (39)

*Kaynak Yönetimi  (40)

*Hesap Verebilirlik

OKURYAZARLIK BECERİLERİ

Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre okuryazarlık okuryazar olma durumunu ifade etmektedir

Bu tanımlar, okuryazarlık tanımlarının, toplumun ihtiyaçları, ekonomik kalkınma talepleri ve okuryazarlığın araştırılması ve ölçülmesindeki gelişmelere göre zaman içinde değiştiğini göstermektedir.(41)

Öğrenmenin ön koşullarından biri olarak değerlendirilen okuryazarlık, yeni teknolojilerin hızla ya­yılması ve sürekli değişen çalışma ortamında 21. yüzyıl bilgi toplumunun yaşam boyu ihtiyaç duyduğu önemli becerilerden biridir.(42)

Dolayısıyla okuryazarlık yalnızca belirli formattaki metin, görsel gibi içerikleri okuyup anlamanın ötesinde bireylerin hedeflerine ulaşmalarını, bilgi ve potansiyelle­rini geliştirmelerini ve topluma tam olarak katılmalarını sağlayan bir öğrenme sürekliliğini içermektedir.

*Bilgi ve İletişim Teknolojileri Okuryazarlığı (43)

*Finansal Okuryazarlık (44)

*Medya Okuryazarlığı (45)

*Sağlık Okuryazarlığı (46)

*Çevre Okuryazarlığı(47)

*Sayısal Okuryazarlık (48)

*Vatandaşlık Okuryazarlığı (49)

*Görsel Okuryazarlık (50)

*Bilim Okuryazarlığı (51)

DEĞERLER

Değerler bir bireyin karakter gelişiminin merkezinde yer alır ve zihinsel, sosyal, duygusal ve ruhsal gelişimi için temel oluşturur. Değerler bir bireyin sahip olduğu becerileri nasıl kullanacağı konusunda önemli bir rol oynar ve yol gösterici bir niteliğe sahiptir. (52)

*Saygı (53)

*Sevgi (54)

*Dürüstlük (55)

*Adalet (54)

*Dostluk (54)

*Yardımseverlik (54)

*Vatanseverlik (54)

*Ahlak (56)

*Vicdan (55)

*Görgü (57)

*Tasarruf (57)

Bireylerin; tanımlanmış bu becerilere sahip olmaları, 21. yüzyıl dünyasının hızla değişen yapısı karşısında aktif ve etkin katılımlı vatandaşlar olarak başarılı ve mutlu olabilmelerinde, toplumun ve dünyanın gelişimine katkı sunabilmelerinde önemli rol oynayacaktır.

Özel eğitim kurumlarımızın da bu doğrultuda hazırlık yapmaları, çağ nüfusunu 21.yüzyıl becerileri ekseninde değerlendirmeleri, ikinci yüzyılını karşılayan Cumhuriyetimize şüphesiz büyük bir güç ve ivme katacaktır.

Kaynaklar:

      Milli Eğitim Bakanlığı Stratejik Planı https://www.meb.gov.tr/stratejik_plan/

• MEB 2021-2022 İstatistik Veriler Raporu
• https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_05/11153521_21.yy_becerileri_ve_degerlere_yonelik_arastirma_raporu.pdf
• (Gates vd., 2016; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Lippman vd., 2015)
• (Bacigalupo vd., 2016; Borowski, 2019; Camara vd., 2015; Council of Europe, 2016; Ehlers & Kellermann, 2019; Gross, 1998; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Lippman vd., 2015; Smith, 2016; Stafford-Brizard, 2016; World Economic Forum, 2018)
• (Aggarwal, 2021; Bakhshi vd., 2017; Care & Luo, 2016; International Labor Organization, 2021)
• (Aggarwal, 2021; Borowski, 2019; Care & Luo, 2016; Council of Europe, 2016; Gates vd., 2016; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Kenworthy & Kielstra, 2015; OECD, t.y; Parker & Thomsen, 2019; Smith, 2016; UNICEF, 2017, 2019a, 2019b)
• (Aggarwal, 2021; Binkley vd., 2012; Borowski, 2019; Burrus vd., 2013; Care vd., 2012; Council of Europe, 2016; Ehlers & Kellermann, 2019; MOE, 2018; UNICEF, 2017)  
• (Bakhshi vd., 2017; Battelle for Kids, 2019; Care & Luo, 2016; Chen, 2019; Gordon vd., 2009; MOE, 2018; Stafford-Brizard, 2016)
• (Battelle for Kids, 2019; Care & Luo, 2016; Council of Europe, 2016; Lemke, 2002; Lippman vd., 2015; MOE, 2018; World Economic Forum, 2018)
• (Camara vd., 2015; CASEL, 2022; Chen, 2019; MOE, 2018; Pratham, 2018a, 2018b; Stafford-Brizard, 2016; US Department of Education, 2022)
• (Aggarwal, 2021; Borowski, 2019; Care & Luo, 2016; Council of Europe, 2016; International Labor Organization, 2021; Lippman vd., 2015)
• (Council of Europe, 2016)
• (Council of Europe, 2016; Harvard University, 2022; UNICEF, 2017)
• (Harvard University, 2022; UNICEF, 2017, 2019b)
• (Binkley vd., 2012)
• (Aggarwal, 2021; Care vd., 2012; UNICEF, 2017, 2019)
• (Care & Luo, 2016)
• (Aggarwal, 2021; Care vd., 2012; Council of Europe, 2016)
• (Camara vd., 2015; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019)
• (Skinner vd., 2009)
• (Bacigalupo vd., 2016; Bandura, 1977, 1986, 1997; Council of Europe, 2016; Ehlers & Kellermann, 2019; Jerald, 2009; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Lippman vd., 2015; Stafford-Brizard, 2016)
• (Lippman vd., 2015; Stark, 2016)
• (Ananiadou & Claro, 2009; Battelle for Kids, 2019; Binkley vd., 2012; Borowski, 2019; Care & Luo, 2016; Council of Europe, 2016; Gates vd., 2016; MOE, 2018; Smith, 2016; UNICEF, 2017, 2019a, 2019b)
• (Bakhshi vd., 2017; Freund & Hennecke, 2015; MOE, 2018; Nagaoka, 2014; Stafford-Brizard, 2016; Thomson & Jaque, 2017; UNICEF, 2017)
• (Bacigalupo vd., 2016; Camara vd., 2015; Care & Luo, 2016; Dweck, 2017; Ehlers & Kellermann, 2019; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Stafford-Brizard, 2016)
• (Aggarwal, 2021; Borowski, 2019; MOE, 2018; Stafford-Brizard, 2016; UNICEF, 2017, 2019a; World Economic Forum, 2018)
• (Harvard University, 2022; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Lemke, 2002; Stafford-Brizard, 2016)
• (Borowski, 2019; Camara vd., 2015; Care & Luo, 2016; Chen, 2019; Council of Europe, 2016; Lippman vd., 2015; MOE, 2018; Pratham, 2018a, 2018b; Stafford-Brizard, 2016; UNICEF, 2019a, 2019b)
• (Borowski, 2019; Care & Luo, 2016; Chen, 2019; Gates vd., 2016; Kankaras & Suarez-Alvarez, 2019; Lippman vd., 2015; MOE, 2018; Pratham, 2018a, 2018b; OECD, t.y., UNICEF, 2017)
• (Bacigalupo vd., 2016; Baron, 1996; Borowski, 2019; Care & Luo, 2016; Wade & Tavris, 1998)
• (Bénabou & Tirole, 2002; Lenney, 1977; Lippman vd., 2015)
• (Daniëls vd., 2019; Souza vd., 2020; Webster & Litchka, 2020)
• (Hoover & Patton, 1995)
• (Zydziunaite vd., 2022)
• (Bakhshi vd., 2017; Care vd., 2012; Council of Europe, 2016; European Commission, 2007)
• (Bakhshi vd., 2017; World Economic Forum, 2018)
• (US Department of Education, 2022)
• (Battelle for Kids, 2019; European Commission, 2007; Gordon vd., 2009)
• (Battelle for Kids, 2019; Lemke, 2002)
• (Care & Luo, 2016; US Department of Education, 2022)
• (Rintaningrum, 2009)
• (Valtin vd., 2016)
• (Battelle for Kids, 2019; Binkley vd., 2012; Camara vd., 2015; Lemke, 2002)
• (Bacigalupo vd., 2016; Battelle for Kids, 2019; Remund, 2010)
• (Aggarwal, 2021; Battelle for Kids, 2019; Care & Luo, 2016; UNESCO, 2013)
• (Battelle for Kids, 2019; Sørensen vd., 2012)
• (Aggarwal, 2021; Battelle for Kids, 2019)
• (Jerald, 2009)
• (Battelle for Kids, 2019; Care & Luo, 2016; Chen, 2019; Council of Europe, 2016; European Commission, 2007; Gordon vd., 2009; Jerald, 2009; UNICEF, 2019b)
• (Chen, 2019; Lemke, 2002)
• (European Commission, 2007; Gordon vd., 2009; Jerald, 2009)
• (Miles, 2015)
• (Camara vd., 2015; Council of Europe, 2016; Lippman vd., 2015; UNICEF, 2017)
• (MEB TTKB, 2017)
• (Care & Luo, 2016; Council of Europe, 2016; MOE, 2018). 24 21. YÜZYIL BECERİLERİ VE DEĞERLERE YÖNELİK ARAŞTIRMA RAPORU
• (Hazels, 2015; TDK, 2023)
• (TDK, 2023)